-“Mówi już coś?”, “Ale leniwy”, “No mógłby już zacząć”. -“Niestety wciąż nic…” Za parę dni Brusiek kończy dwa latka i przyznam szczerze, że zaczynałam się martwić, że wciąż nic! Bo co to ma być, że dwulatek i tylko “bum bum”, “ma”, “ehe” lub ewentualnie “mama i dada”. Wszystkie dzieci w około gadają już co najmniej zdaniami a on nic? Siara jak sto pięćdziesiąt. Tak naprawdę, aż tak źle nie jest, ale poważnie zaczynałam się niecierpliwić. Brunek porozumiewa się w dość ograniczony sposób, kosztuje nas (i mnie i jego) to niestety sporo czasu i energii. Nie chcę wyjść na jakąś nażartą ambicjami matronę, ale po pierwsze: fajnie jest usłyszeć “mamo daj mi pić” zamiast jakiś stęków, a po drugie: przy takiej ilości dzieci i moich własnych “ambicjach” ułatwiłoby to nam znacznie egzystencję. Oczywiście tylko na początku, bo zaraz by się zaczął etap “a po co?”, “a dlaczego?”, “kiedy?”, “jak?”- wciąż jednak uważam, że byłoby mniej problemów. Przecież zawsze można po prostu mówić “tak, tak”, dziecko i tak nie zakuma. 🙂 Niestety takich “ambitniejszych” mam jak ja, które pragną by dziecko mówiło tu i teraz (chociaż w żaden sposób nie świadczy to o ich mądrości) jest więcej. Na ratunek ich zdrowia psychicznego (i swojego zarazem) zadałam 4 podstawowe pytania logopedzie. Agata Gigołła-Piotrowska wytłumaczyła mi najważniejsze kwestie związane z mową dwuletniego dziecka czym totalnie mnie uspokoiła. Mam nadzieję, że inne zainteresowane tematem mamy również. 1. Moje dziecko kończy dwa lata i nie mówi oprócz wymyślonych przez siebie paru słów. Powinnam się martwić? Martwić nie. Działać tak. Do 27 miesiąca życia dziecko powinno mówić około 300 słów. Bardzo ważne jest, by zaznaczyć czym jest SŁOWO W JĘZYKU 2 LATKA. Kiedyś pewien rówieśnik mojej 2 letniej Hanki powiedział: „ Spójrz Hania to ambulans” Na co Hanka z wielki zaangażowaniem odparła „ nio, io,io” I każdy z nich miał rację! Bywa, że dwulatek zna nawet więcej niż 300 słów, zaczyna mówić zdaniami, chętnie opowiada o swoich przeżyciach. Konwersacja na całego! Jednak większość maluchów używa tylko paru konkretnych słów odnoszących się do najbliższego otoczenia; jak: mama, tata czy miś. Na pieska woła hał, na autko brum a na buty bu. Ale uwaga! Dla dziecka w tym wieku SŁOWO to zbitka głosek, która ma znaczenie. Jeśli więc mówi na przykład bu i to bu ZAWSZE odnosi się do butów- jest już słowem. Ka odnoszące się zawsze do czapki to następne słowo. Mało tego, jeśli ka to również kalosze, to mamy już kolejne słowo. Tym sposobem w mowie 2 latka powinno znaleźć się ponad 200 słów. Ulga? Ulga! 2. Nie reagowanie na słowa „w jego języku” to dobry pomysł? Dobrym pomysłem jest nie reagowanie na gesty, wskazywanie palcem i postękiwania typu „eeee”. W takich sytuacjach warto przypomnieć dziecku, jak nazywa się dana rzecz. Można podzielić jej nazwę na sylaby i prosić o ich kolejne powtórzenie. Dwulatkowi trudno będzie powtórzyć od razu cały wyraz. Natomiast brak reakcji na SŁOWA, nawet te w języku dziecka, to bardzo zły pomysł! Nawet na to bu, ka, si i tym podobne ZAWSZE trzeba reagować, trzeba się z nich cieszyć by dziecko wiedziało, że mówienie ma sens. Ważne jest jednak, by za każdym razem przytaczać dziecku właściwą formę wypowiedzi . Jeśli więc widząc buty dziecko woła „bu!” mówimy „To buty. Spróbuj powiedzieć tak jak ja: bu-ty”. Nigdy nie wolno mówić do dziecka „ nie mów bu, to są buty” bo zrozumie z tego tylko tyle, że to nie bu tylko bu. Czyli nic. (hehe) 3. Kiedy w takim razie mam zacząć się martwić? Jest kilka powodów nie tyle do zmartwień, co do podjęcia intensywnych działań. Jeśli dziecko po skończeniu 27 miesięcy nadal posługuje się prostymi sylabami lub pojedynczymi wyrazami. Nie buduje prostych, krótkich zdań, mówi „po swojemu”, nie zrozumiale dla otoczenia – to dobry powód by zgłosić się po pomoc logopedy. Logopeda sprawdzi budowę narządów mowy, sposób połykania, sprawność percepcji słuchowej, motorykę małą i określi stan wszystkich funkcji odpowiedzialnych za mowę. Być może taki maluch potrzebuje po prostu więcej czasu by przyswoić mowę. Ale może być też tak, że logopeda znajdzie COŚ co dziecku w nabywaniu tej mowy przeszkadza i podejmie stosowną terapię. Niektóre niepokojące sygnały można zauważyć już wcześniej. Warto również zwrócić się o pomoc logopedy jeśli: -Dziecko ma trudności z gryzieniem, połykaniem. Kiedyś przyszła do mnie mama 3 letniego chłopca wyznając, że karmi go kaszką i papkami, bo jak dała mu bułkę to zaczął się dławić i krztusić. Tak bywa! Ale to jest sygnał, że dziecko potrzebuje pomocy by nauczyć się gryźć, połykać i już wtedy trzeba zgłosić się do logopedy. Zrezygnowanie ze stałych pokarmów to fatalny pomysł! -Dziecko nie rozumie mowy. Można to sprawdzić, prosząc malucha o wskazanie misia, kubka czy czapki. Jeśli dwulatek nie reaguje na takie polecenia bądź reaguje niewłaściwie to istotny znak, którego nie wolno bagatelizować. -Dziecko nie mówi. Nie mówi, to znaczy nie naśladuje odgłosów wydawanych przez zwierzęta, nie używa prostych wyrazów, nie powtarza prostych sylab. Posługuje się głównie mimiką, gestami, naśladuje jedynie melodie mowy. 4. To może w takim razie pomóc mu poprzez zabawę? No to mój ulubiony temat! 1. Pierwsza ważna rzecz o której nie wszyscy pamiętają: ćwiczenia logopedyczne zawsze nazywamy zabawą! Wydaje się oczywiste, ale bardzo często słyszę: „ No ucz się mówić, siedź prosto i się nie wygłupiaj” i wtedy samej mi się odechciewa. Bo ja się z dziećmi bawię i wygłupiam taką mam pracę fantastyczną! Ćwiczenia logopedyczne mogą wydawać się trudne i żmudne dlatego TRZEBA je obrócić w zabawę! Po pierwsze by dziecko dobrze mówiło musi mieć sprawne narządy mowy. Musi wiedzieć jak je układać – tz. mieć wyczucie ich ułożenia. Często mówię do dziecka „Daj język na brodę” a ono nie wie jak to zrobić, nie czuje czy ten język jest już na brodzie czy nie. Ćwicząc buzie i język bawimy się przed lustrem robiąc różne śmieszne miny; sprawdzamy kto ma dłuższy język, kto lepiej parska, kto dosięgnie językiem do nosa, kto zrobi chudszą buzię a kto grubszą. Bardzo ważne są ćwiczenia pionizacji języka –dosięganie do nosa, zębów, górnego podniebienia. I tu o zgrozo – pracuję z Nutellą. Smaruję nią podniebienie i dziecko ma ściągać ją językiem. Ktoś mi kiedyś powiedział, że to wbrew promocji zdrowia i żebym smarowała podniebienie papką z marchewki. Jeśli dziecko kocha papkę z marchewki to ok, pomysł pierwsza klasa. Najważniejsze by 2latek miał z tego machania językiem niebywałą przyjemność. Mózg musi dostać sygnał, że w tym miejscu jest coś ekstra, pycha i że warto tam zaglądać. 2. Kolejna bardzo ważna sprawa to słuch: zarówno ten fizjologiczny, jak i ten fonematyczny. Nasz język jest bardzo trudny, istnieje w nim mnóstwo wyrazów różniących się jedną głoską np. kura – góra, nosze – noże. Dzieci bardzo często nie słyszą tej różnicy! Jeśli takiemu małemu brzdącowi powiemy „nie mów safa tylko szafa” to może wciąć nas za wariata, bo nie słyszy tej różnicy! Maluchy z zakłóceniami słuchu fonematycznego mogą mieć również trudności z zapamiętaniem całego wyrazu dlatego często powtarzają tylko pierwszą lub ostatnią sylabę. Dlatego bawimy się w: – odszukiwanie źródła dźwięku – zagadki co wydało taki dźwięk – słuchanie bajek, opowiadań – różnicowanie słów podobnie brzmiących ( u maluchów można wykorzystać obrazki pokaż górę pokaż kurę, starsze dzieci pyta się czy słyszą różnicę jeśli tak to gdzie?) -odszukiwanie wyrazów na daną głoskę – dzielenie i łączenie wyrazów w sylaby 3. Powtarzanie. Można bawić się w powtarzanie wyrazów, nazywanie zwierzątek pojazdów. Z dziećmi które nie chcą mówić, warto bawić się w…. czytanie. Tak w czytanie. Tak z 2 latkami. Jak kiedyś powiedziałam o tym nauczycielce to mało mnie nie pobiła! Jak to z 2 latkiem czytać? A gdzie dzieciństwo? Sorry. Ale jak takie nastawienie ma nauczyciel, to ja się nie dziwie, że dzieci nie lubią czytać! Dla mnie czytanie to świetna zabawa, przygoda, wyprawa w świat fantazji! Pragnę by moje dziecko również tak myślało. Zainteresowanym polecam zapoznanie się książeczkami z serii “Kocham Czytać, Słucham i Uczę się mówić” oraz koniecznie z metodą krakowską prof. J. Cieszyńskiej. Dzięki niej dzieci poznają samogłoski, sylaby, wyrazy. Co najważniejsze ta metoda uczy dzieci mówić i czytać jednocześnie! Mało tego dzieci czytają sylabami – to najlepsza metoda dla naszego języka! Myślę sobie, że nie ma nic gorszego jak uczenie dzieci czytania głoskując – a tak jest niemal w każdej szkole! (kurcze, chyba poproszę o anonimowość). Mało tego w szkole do dziś dzieci uczone są, że k to Ka, G to gie. Jak takie dziecko czyta mi później Be U Ty Y. To sorry ale sama miałabym trudność ze złożeniem tego słowa w jedno, bo słuchowo to nijak nie wychodzi! Podobnie jest w większości pseudoedukacyjnych zabawek. Może mam już specjalistycznego fioła ale jak słyszę w zabawkowym laptopie dla dziecka EN jak Niedźwiedź to mi niedobrze bo tam nie słychać nigdzie ani EN ani N, tam jest NI!!! I tak słyszy to dziecko. Nic jednak nie przebije porównania, jakie znalazłam w jednej z książek ( z ćwiczeniami logopedycznymi). Uwaga! Y jak delfiny! Brawo!!! 4. Malowanie wycinanie, wydzieranie, czyli robienie wszystkiego co sprawia, że ręka intensywnie pracuje. Kocham to jak „działa” ludzki organizm. Jak to jest wymyślone, że w mózgu ośrodek, który odpowiada za ruchy ręki znajduje się zaraz obok ośrodka odpowiedzialnego za ruchy buzi i przy intensywnej pracy nawzajem się stymulują ( stąd np. gestykulowanie przy mówieniu czy ruchy buzi, wystawianie języka przy rysowaniu). Fascynujące, co?! Dlatego niech dzieci jak najwięcej malują, rysują, kreślą, wydzierają, wyklejają i Bog wie co tam robią rączkami bo wtedy chcąc nie chcąc w mózgu pracuje to co najważniejsze dla mowy! AGATA GIGOŁŁA-PIOTROWSKA logopeda kliniczny, pedagog PS. A Wasze dzieci kiedy zaczęły mówić?